نگاهی به رده بندی بازیهای کامپیوتری

اولین سازمانی که برای نظارت بر بازی‌های کامپیوتری بوجود آمد سازمان (Entertainment Software Rating Board) ESRB بود.

این سازمان در سال ۱۹۹۴ برای نظارت بر بازی‌ها و رده بندی بازی‌ها برای امریکا و کاندا بوجود آمد و دلیل اصلی بوجود آمدن آن حضور شدید خشونت در بازی Mortal Kombat و Doom بود. بعد از ESRB نوبت به اروپا رسید تا سیستم درجه بندی سنی بازی‌ها را برای خود راه اندازی کند و بدین منظور سازمان PEGI (Pan European Game Information) در سال ۲۰۰۳ تشکیل شد و این سیستم درجه بندی سنی در حال حاضر در سی کشور در حال استفاده است و اعتبار قانونی دارد. و نهایتاً نوبت به ایران و سازمان تازه تاسیسESRA (Entertainment Software Rating Association) می‌رسد. اسرا در اوایل سال ۲۰۰۹ تشکیل شده است و از آن موقع بر بازی‌های مختص کامپیوتر نظارت می‌کند و هنوز هیچ گونه نظارتی بر بازی‌های کنسول‌ها ندارد. از آنجایی که سازمان ESRB قدیمی‌ترین و معتبر‌ترین سازمان موجود حال حاضر است در ادامه به بررسی درجه بندی‌های سنی این سازمان می‌پردازیم.

همه چیز درباره ESRB
اولین درجه بندی این شرکت eC (early childhood) است و همانطور که از عنوانش بر می‌آید برای خردسالان است. این درجه مختص بازی‌هایی است که برای سنین سه تا شش سال مناسب است. شاید بهترین مثال برای این درجه بندی بازی Kinectimals باشد. از لحاظ مقایسه با فیلم و سریال این بازی در رده فیلم‌های با رده بندیG (مثل سری عصر یخی) و برنامه هایTV-Y (مثل سری تام و جری) تلویزیون است.
درجه بندی بعدی E (everyone)است که تقریبا برای همه قابل استفاده است. این بازی‌ها برای کودکان بالای شش سال مناسب است البته تنها دلیل اینکه این بازی‌ها را برای زیر شش سال مناسب نمی‌داند دشوار بودن کنترل بازی می‌باشد. بازی‌های موجود در این رده سنی بسیار زیاد هستند و تقریبا تمام بازی‌های ورزشی مربوط به این رده سنی می‌باشند. از لحاظ درجه‌بندی سینما و تلویزیون فرق چندانی با eC ندارد.
درجه E+10 برای کودکان بالای ده سال می‌باشد. در چنین عنوان‌هایی خشونت فانتزی و یا شوخی‌های بی ادبی، البته در سطح کودکان، وجود دارد. مثالی که برای این بازی‌ها موجود است سری بازی‌های Sonic و Rayman است. درجه بندی فیلم‌های سینمایی برابر با E+10، PG می باشد. فیلم‌هایی که چنین درجه بندی دارند برای کودکان زیر هفت سال نیازمند نظارت والدین هستند (تعطیلات آقای بین). در مورد تلویزیون رده برابر TV-PG (سیمپسون ها) می باشد.

درجه بعدیT(Teenager) است که بازی‌های با این رده بندی مناسب نوجوانان است. در این عناوین خشونت، مضامین جنسی، بد دهانی، خون و مواد مخدر در سطحی حضور دارد که مناسب کودکان و نوجوانان زیر سیزده سال نمی‌باشد. شناخته شده‌ترین بازی این رده سری The Sims می‌باشد که پر فروش‌ترین بازی کامپیوتری است که تا به حال ساخته شده است. رده بندی سینمایی برابر PG-13 (بتمن: شوالیه سیاه) می‌باشد. محدودیت این رده بندی برای افراد زیر ۱۳ سال با اجازه والدین می‌باشد. رده بندی تلویزیونی این گروه سنیTV-14 (LOST) می‌باشد که بیشتر مربوط به برنامه‌هایی است که از ساعت ۹ شب به بعد نمایش داده می‌شوند.
بعد از T نوبت به بازی‌های رده M(Mature) می‌رسد. بازی‌های دارای این درجه برای افراد ۱۷ سال به بالا مناسب می‌باشد. در چنین بازی‌هایی حضور خشونت، خون، بد دهانی، مضامین جنسی و مواد مخدر بسیار پر رنگ است. نکته قابل تامل اینجاست که در کشور ما کودکان به شدت از بازی‌های این رده سنی لذت می‌برند و شاید بهترین مثال سری بازی‌های Call ofDuty باشد. از لحاظ سینمایی این درجه بندی برابر با R می‌باشد. فیلم‌های این رده برای افراد ۱۷ سال به بالا مناسب است و البته افراد بالای ۱۳ سال با اجازه والدین می‌توانند این فیلم‌ها را تماشا کنند. از لحاظ تلویزیون نیز این درجه با TV-MA برابری می‌کند که مربوط به برنامه‌های مخصوص بزرگسالان است.
در نهایت به درجه AO(Adults Only) می رسیم. تعداد بازی‌هایی که این درجه را به خود اختصاص می‌دهند خیلی محدود است. شرط دریافت این درجه سنی حضور بی پرده مضامین جنسی در بازی است. موضوعی که اینجا شاید خیلی از والدین را قلقلک بدهد این است که GTA: San Andreas بزرگ‌ترین بازی است که این درجه را به خود اختصاص داده است و هنوز که هنوز است تعداد زیادی از کودکان کم سن و سال با این بازی خود را سرگرم می‌کنند. در درجه بندی تلویزیون از TV-MA بالاتر دیگر رده‌ای موجود نیست اما از دید سینمایی این درجه با NC-17 برابری می‌کند. فیلم با این درجه بندی سنی فقط مناسب افراد بالا ۱۸ سال است و و حتی اجازه والدین هم مجوز دیدن این نوع فیلم نمی‌باشد.

قانون فروش بازی ها
تا سال ۲۰۰۵ جریمه فروش بازی نامتناسب به کودکان در امریکا حدود هزار دلار بود. اما با پیشرفت بازی‌ها و جدی شدن تاثیرات بازی‌ها این جریمه به ده هزار دلار رسیده است. در قانون قدیمی فروشنده کافی بود ادعا کند که بازی را وی نفروخته است و وی بخشیده می‌شد. اما در حال حاضر سیستمی طراحی شده است که با استفاده از شماره سریال بازی تشخیص می‌دهد که بازی متعلق به کدام فروشگاه است. در سال ۲۰۰۵ دلیل اصلی تغییر قانون جرایم بازی‌های رایانه‌ای در امریکا بازی GTA و پیگیری‌های هیلاری کلینتون بود. وی در حال حاضر قصد دارد با مطرح کردن این مسئله به عنوان یک تهدید جهانی در سازمان ملل قوانین جدیدی هم برای سازندگان هم فروشندگان وضع کند.
در ایران هنوز هیچ سازمانی در این زمینه فعالیت جدی نمی‌کند و فعالیت‌های سازمان اسرا هم فقط به گونه‌ای رفع تکلیف است. چرا که در بازار فروش بازی‌ها از زمان تاسیس این سازمان هنوز هیچ تغییری بوجود نیامده است. کاملا واضح است که پیش نیاز عملی شدن این طرح در ایران اجرای قانون کپی رایت می‌باشد که فعلا در سطح بازی‌های کامپیوتری وارداتی اجرا نمی‌شود. در انگلستان در شهر لندن قاضی متهم را به دلیل فروش بازی Call Of Duty به کودکی ۱۰ ساله به شش ماه زندان و پرداخت ۵۰۰۰ پوند جریمه محکوم کرد. چنین حرکت‌هایی اهمیت روز افزون این قضیه را به خوبی نشان می‌دهد. امیدواریم مسئولین از طریق بها دادن بیشتر به سازمان اسرا به کوکان و نوجوانان ثابت کنند که آنها سرمایه‌های این مملکت هستند و هر بازی ارزش تجربه کردن را ندارد.

دیگر کشور ها نیز بریا انواع بازس ها نظام درجه بندی سنی را لحاظ می کنند که هرکدام متناسب با فرهنگ و آینده مدنظرشان است که در ادامه اشاره ای به این درجه بندی می کنیم: